De cultuursector in ons land lijdt. De voorbije maanden werden duizenden geplande concerten, theater- en dansvoorstellingen en tentoonstellingen geannuleerd. Het coronavirus en het risico op besmetting als grote boosdoener? Misschien leggen de disproportionele maatregelen die de cultuursector kregen opgelegd een fundamenteler probleem bloot. De stiefmoederlijke behandeling van onze kunstenaars, artiesten en programmatoren door onze beleidsmakers onthullen een crisis in het denken en spreken over de waarde en het belang van kunst en cultuur. Het mag niet verbazen. De voorbije decennia werd de waarde van cultuur steeds vaker verbonden aan haar economische belang en output.
Steeds vaker werd het werk van de kunst- en cultuursector uitgedrukt in haar toegevoegde economische waarde, in haar percentage van het bruto binnenlands product. De economische waarde van het kunst- en cultuurgebeuren is niet onbelangrijk, maar het kan en mag niet als hoofdargument worden gebruikt om haar maatschappelijke waarde te bewijzen. De cultuursector moet misschien in navolging van VOKA – die ruim 100 politici en partijvoorzitters zomerstages in één van onze vele bedrijven laat volgen – onze politici uitnodigen om ook in één van onze vele kunst- en cultuurorganisaties mee te draaien. Om mee te ontdekken hoe verbeelding zich niet enkel in artistieke resultaten vertaalt, maar ook het sociale weefsel dynamiseert en versterkt.
Kunstenaars en cultuurwerkers slagen erin om mensen niet enkel te ontroeren, te laten genieten van schoonheid. Ze zetten kinderen, jongeren en volwassen met heel diverse achtergronden en leeftijden samen aan het werk. Ze verbinden mensen en bevolkingsgroepen en creëren keer op keer een publiek dat hier deelgenoot van wordt. Een belangrijke waarde van het kunst- en cultuurgebeuren is dat het de verbeelding van zowel de spelers als het publiek opent en verbreedt. Het opent nieuwe deuren en vensters in de hoofden van mensen en het vergroot ons empathisch vermogen. Muziek, beeldend, dans-, theaterwerk daagt uit om stil te staan en ons leven en dat van de mensen die ons omringen te herbekijken. Het zet ons aan tot reflectie en het roept nieuwe vragen op over hoe we zelf betekenis geven aan ons leven en welke richting we met onze samenleving en wereld uit willen.
Samen met heel wat kunstenaars en cultuurwerkers nodigen we onze overheden en politici uit om kunst en cultuur als een volwaardig onderdeel van het maatschappelijk gebeuren te beschouwen. De kunst- en cultuursector onderkent het belang van een gezonde en goed draaiende economie, maar creëert bewust ruimte en tijd die ons de kans biedt om ons even te onttrekken aan alles wat met consumptie of economie heeft te maken. Het belang van spelen, van ons in andere rollen in te leven, het ons leren verplaatsen in het hoofd en het lichaam van anderen, ons de wereld leren verbeelden hoe deze zou kunnen zijn, is geen bijzaak. Het is één van de fundamenten van een samenleving en een beleid dat wil investeren in menselijkheid. In het mens mogen worden in een veel bredere betekenis dan enkel in termen van economische waarde of productiviteit. Hoe meer mensen deel kunnen uitmaken van een creatief en artistiek gebeuren, zowel als deelnemer of als publiek versterkt de psychosociale gezondheid van onze bevolking. Mag dit besef een grotere plaats in jullie hoofden en harten krijgen, beste politici en beleidsverantwoordelijken?